του Δημήτρη Χρυσαφίδη
Δύσκολα τα πράγματα.
Η Ελλάδα σε καπιταλιστικό αδιέξοδο. Η ονειρεμένη ανάπτυξη με πρότυπο τη βόρεια Ευρώπη πρέπει να ξεχαστεί για τουλάχιστον 50 χρόνια. Ο καταναλωτισμός που έγινε τρόπος ζωής εμφανίζεται σαν σύνδρομο στέρησης. Προσωρινή λύση ο φραπές. Για το αύριο δεν σκέπτεται κανείς πια. Βλέπει ο καθένας μια πόρτα να κλείνει, μια πόρτα που λεγόταν ευμάρεια, μέσα ή έξω από το ευρώ, ποιότητα ζωής μέσα από την πολυτέλεια (για κάποιους περισσότερη για άλλους λιγότερη), αυτόνομη μηχανοκίνητη μετακίνηση. Το «εγώ» σε πλήρη ανασφάλεια, δεν μπορεί πια να απομονωθεί από το εμείς και να χαράξει δική του πορεία. Όλοι και όλα βυθίζονται κοιτώντας πια μοιρολατρικά προς την πόρτα που κλείνει.
Ο Alexander Graham Bell, εκτός από εφευρέτης του τηλεφώνου, είπε και μια φράση που ίσως ήταν σημαντικότερη και από το τηλέφωνο:
....καμιά φορά κοιτάμε τόσο επίμονα μια πόρτα που κλείνει και χάνουμε μιαν άλλη που ανοίγει....
Ας δούμε εδώ την πόρτα που κλείνει.
Ο βιομηχανικός πρώτος κόσμος ζει σε βάρος των φυσικών πόρων και αν όλοι ζούσαν σαν αυτόν, θα χρειάζονταν 4 πλανήτες σαν τη Γη για να τον συντηρήσουν. Αν οι πλούσιοι χωριστούν τελείως από τους φτωχότερους πόσο θα αντέξει αυτό το κάστρο που θα λέγεται Βόρεια Ευρώπη; Οι μεγάλες ανάγκες για ενέργεια, η μη επαρκής αντικατάσταση της ενέργειας με εναλλακτικές μορφές που οδηγούν σε διόγκωση του φαινομένου του θερμοκηπίου, τα αδιέξοδα στη ανακύκλωση των σκουπιδιών (μεταφορές σκουπιδιών σε άλλες περιοχές του πλανήτη για επεξεργασία), η κατανάλωση εισαγόμενων ειδών που ταξιδεύουν και επιβαρύνουν το περιβάλλον με τη μεταφορά τους, η χρήση όλο και περισσότερων νέων ουσιών στη βιομηχανία και τη διατροφή, η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με διοξίνες. Μια πόρτα ενός μοντέλου κλείνει, ενός μοντέλου με ημερομηνία λήξης.
Εδώ ας τολμήσουμε να αντιμετωπίσουμε την στιγμή του απόλυτου φόβου, ας δοκιμάσουμε για λίγο τον εφιάλτη της απόλυτης έλλειψης χρημάτων. Σαν ένα κακό όνειρο, που μετά θα ξυπνήσουμε στον άνετο καναπέ μας. Ας δούμε μιαν Ελλάδα να βγαίνει από το ευρώ, να πτωχεύει, να μένει με λιγοστή ενέργεια. Ποιό θα ήταν τότε το πρώτο ερώτημα που θα έπρεπε να απαντηθεί;
Πώς θα ζήσουμε;
Ξαφνικά λοιπόν η τροφή και το νερό εμφανίζονται τα βασικά αγαθά για την συντήρηση του πληθυσμού εν ζωή. Η διαχείριση λοιπόν της κατάστασης με έναν τέτοιο στόχο, αλλά παράλληλα με μια προοπτική βιωσιμότητας σε αρμονία με το περιβάλλον θα μπορούσε να αποτελέσει το όνειρο της γης, που έτσι θα μπορούσε να κρατήσει επάνω της το ανθρώπινο είδος χωρίς αδιέξοδα. Η διαχείριση αυτή δεν θα πρέπει να έχει το χαρακτηριστικό της προχειρότητας αλλά να υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο. Προφανώς ο πληθυσμός δεν μπορεί να παραμείνει στα μεγάλα αστικά κέντρα που δεν μπορούν να παρέξουν τροφή, αλλά θα πρέπει να στραφεί στη εγκαταλειμμένη επαρχία για να ζήση. Γιατί η τροφή βρίσκεται εκεί, στην αγροτική οικονομία, στην καλλιέργεια της γης, στη δασική οικονομία, στην αλιεία και σε πολλή δευτερεύουσα μοίρα στην κτηνοτροφία, μιας και η τελευταία κρύβει από μόνη της πολλά περιβαλλοντικά αλλά και διατροφικά αδιέξοδα. Θα χρειαστεί λοιπόν ένα σχέδιο για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, για την στροφή του πληθυσμού στην γεωργία χωρίς τα αδιέξοδα της χρήσης των χημικών ούτε και των εισαγόμενων σπόρων.
«...Μα τί μας λες τώρα, σιγά μη πιάσουμε την τσάπα...» θα έλεγε σίγουρα ο περισσότερος κόσμος. Και φαίνεται να είναι δύσκολος έως αδύνατος ο δρόμος από τον φραπέ στην τσάπα. Δυστυχώς ή τελικά ευτυχώς, σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης η τσάπα γίνεται ο μόνος τρόπος επιβίωσης. Η γη θα βοηθήσει στην συντήρηση του πληθυσμού, όπως και έκανε εκατοντάδες χρόνια τώρα. Ή μήπως θα πρέπει ακόμη και τότε να στηριχθεί η Ελλάδα στην εξωτερική βοήθεια, που ίσως της ζητηθεί αργότερα να την πληρώσει χρυσή;
Δεν φαίνεται να είναι διόλου εύκολη η κατάσταση, αλλά είναι συγκλονιστικό, πως μια τέτοια κατάσταση, παρά το δράμα της, θα αποτελεί και μια παγκόσμια πρόταση, διέξοδο μέσα από το αδιέξοδο.
Ο ρόλος της κρατικής μηχανής στη φάση της απότομης οικολογικής μετάπτωσης θα είναι καθοριστικός. Το PLAN E δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει αν η κρατική μηχανή δεν διευκολύνει τη μεταφορά του πληθυσμού σε περιοχές με περισσότερες πιθανότητες εξεύρεσης τροφής, αν δεν οργανώσει σεμινάρια για την αγροτική οικονομία, αν δε φροντίσει να υπάρχει μια παρουσία ειδικών στους νέους τόπους μετεγκατάστασης.
«Μα τί θα κάνουμε με την υγεία, θα χρειαστούμε φάρμακα» θα έλεγε αμέσως κάποιος άλλος. Δυστυχώς η προσφυγή στην εναλλακτική ιατρική, ή το καθαρότερο περιβάλλον που θα επιτευχθεί λόγω της περιορισμένης δραστηριότητας μετακίνησης, βιομηχανικής παραγωγής, σκουπιδιών κ.α. που θα οδηγήσουν προληπτικά στην αποφυγή ασθενειών, δεν θα είναι αρκετά για την αντιμετώπιση κάποιων ασθενειών. Τα νοσοκομεία θα εξαρτώνται από εισαγόμενα είδη. Φαντάζομαι εδώ μια πολιτική με πρώτο στόχο την ειρηνική συνύπαρξη με τους γείτονες, με στόχο την αποφυγή στρατιωτικών δαπανών, ούτως ώστε τα όποια έσοδα από τις εξαγωγές Ελληνικών προϊόντων υπάρξουν, να καταλήγουν κυρίαρχα στην υγεία και αμέσως μετά στην παιδεία. «Κρατήστε τον πληθυσμό μας ζωντανό» θα είναι το βασικό σύνθημα.
Το Ελληνικό πράσινο πείραμα δεν θα είναι επιλογή της χώρας, θα προκύψει εξ ανάγκης. Ίσως το παγκόσμιο κεφάλαιο να ενοχληθεί να το πολεμήσει, αλλά θα είναι σαφές στους πολίτες ότι αυτό το κεφάλαιο που θα εξοργιστεί έχει επίσης τεράστια ευθύνη για το Ελληνικό αδιέξοδο. Στην απομόνωση αυτή δεν θα χρειαστεί να αντισταθεί μόνη της η Ελλάδα, θα βρει συμπαραστάτες όλους τους σκεπτόμενους του πλανήτη που έχουν αηδιάσει με τα καπιταλιστικά αδιέξοδα για τη συνέχιση της ζωής με ανθρώπινους όρους και θα θέλανε να δουλέψουν την αντιπρόταση στην πράξη.
Η έννοια της ευτυχίας, που είναι το αμέσως επόμενο ζητούμενο μετά την επιβίωση, θα αναθεωρηθεί και θα απεξαρτηθεί από τα καταναλωτικά αγαθά. Μπορεί να γίνει η ευτυχία της αγάπης και της αλληλεγγύης, η ευτυχία της γνώσης, η ευτυχία της συναπόφασης και της συμμετοχής, η ευτυχία της επαφής με τη φύση και τα ζώα, η ευτυχία της προσπάθειας και της δημιουργίας, η ευτυχία της τέχνης. Σ’αυτό θα πρέπει να συμμετάσχει και ο κρατικός μηχανισμός αλλά και εθελοντές διοργανώνοντας σεμινάρια, προσκαλώντας ειδικούς από διάφορα μέρη του κόσμου που δουλεύουν αυτά τα θέματα μέσα από τις οικοκοινότητες. Υπάρχει πολύ σχετικό υλικό .
Ναι, ίσως το PLAN E είναι δύσκολο, ίσως φανεί για πολλούς σκληρή δοκιμασία, ίσως πάλι να μην οδηγηθούμε ποτέ εκεί γιατί η κατάσταση μπορεί να παραμείνει οριακά ανεκτή. Θα αποτελεί ωστόσο ένα χρήσιμο εργαλείο και μια σαφή αντιπρόταση για εκείνους που εμφανίζονται σαν καπιταλιστικοί αγριάνθρωποι με το επιχείρημα ότι «δεν γίνεται αλλιώς». Θα είναι μια πρόταση παγκόσμιου πολιτισμού. Μια πρόταση για τη Γη, το PLAN E της γη(ς).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου